Галина Нельбисова - Син биир күүтэр эбиппин…

Дмитрий Кононович Сивцев – Суорун Омоллоон саха литературатыгар дириҥ социальнай ис хоһоонноох, умнуллубат уус-уран уобарастардаах тэттик кэпсээннэр автордарын быһыытынан киирбитэ. Кини баара эрэ сүүрбэччэ саастааҕар суруйталаабыт «Аанчык», «Охоноон», «Сордоох суха» диэн кэпсээннэрэ саха литературатын классическай айымньыларынан буолбуттара. Итинтэн салгыы «Ачаа саһаана», «Бэйэтэ эмтиэкэ», «Чөөчө», «Чүөчээски» курдук хрестоматияҕа киирбит айымньыларын суруйбута. Ону таһынан кини саха остуоруйаларын оҕолор ааҕалларыгар анаан хас да кинигэни бэчээттэппитэ. Суруйааччы кэпсээннэрэ, остуоруйалара нууччалыы тылбаастананнар Саха сиринээҕи кинигэ издательствотыгар уонна Москва издательстволарыгар хастыыта да тахсыталаабыттара.

Ол эрээри Суорун Омоллоон саха литературатыгар ордук уһулуччулаах драматург быһыытынан биллэр. Кини ааспыт үйэ отутус сылларыттан саҕалаан суруйбут «Күкүр уус», «Айаал», «Сайсары», «Күн күөрэйиэн иннинэ» уонна да атын драмалара Саха драматическай театрын уонна үгүс народнай театрдар сценаларыттан түспэккэ оонньоммуттара. Суруйааччы драматургията саха театральнай искусствотын сайдыытыгар биир сүрүн төһүүнэн буолбута.

1945 сыллаахха кини «Ньургун Боотур» диэн саха бастакы оператын либреттотын айар. Ити кэмтэн кини музыкальнай драматургияҕа үлэлээһинэ саҕаланар. Ол курдук «Сир симэҕэ» бастакы национальнай балет либреттотын, онтон салгыы «Лоокуут уонна Ньургуһун», «Кыһыл ойуун», «Умуллубат төлөн» опералар либреттоларын, «Хотойдор хоту көтөллөр», «Күн-Куо», «Дьол тааһа» балеттар либреттоларын суруйталыыр. Онон кини саха норуотун музыкальнай сценическэй искусствотын сайдыытыгар сүҥкэн үтүөлэрдээх. Ону учуоттаан Саха государственнай музыкальнай театрыгар Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон аата иҥэриллибитэ.

Д.К.Сивцев – элбэх учебник уонна үөрэнэр пособие автора, олортон ордук биһирэммитинэн М.Е.Охлопкованы кытта бэлэмнээбит «Букубаардара» буолар. Ыччаты үөрэтиигэ уонна иитиигэ үтүөлэрин иһин нуучча улуу педагога К.Д.Ушинскай мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Саха сирин бары олохтоохторо, ол иһигэр оскуола үөрэнээччилэрэ, Суорун Омоллоон общественноһы көҕүлээһининэн уонна тэрийиитинэн туттартаабыт аһаҕас халлаан аннынааҕы Чөркөөхтөөҕү политическай сыылка, Суоттутааҕы «Доҕордоһуу» историческай-архитектурнай музей-заповеднигын, Хадаайытааҕы литературнай музейын туһунан истэллэр-билэллэр, үгүстэр олору сөҕө-махтайа, дьиктиргии көрбүт буолуохтаахтар.

Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон уус-уран уонна музыкальнай-драматическай айымньыларынан, элбэх өрүттээх общественнай үлэтинэн норуоту өй-санаа уонна духовность өттүнэн иитиигэ сүҥкэн үтүөлэрин үрдүктүк сыаналааннар, Советскай Союз уонна Россия правительстволара кинини Ленин, икки төгүл Үлэ Кыһыл Знамята, Норуоттар доҕордоһуулара, «Бочуот Знага», «Аҕа дойдуга үтүөлэрин иһин», «Үтүө сурахтаах Даниил кинээс» орденнарынан, мэтээллэринэн наҕараадалаабыттара, Социалистическай Үлэ Геройун, РСФСР искусстволарын үтүөлээх деятелин үрдүк аатын иҥэрбиттэрэ. Саха Республикатын правительствота киниэхэ народнай суруйааччы, САССР искусстволарын үтүөлээх деятелин, П.А.Ойуунускай уонна А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх ааттарынан Саха Республикатын Государственнай бириэмийэлэрин лауреаттарын ааттарын иҥэрбитэ, республика «Хотугу Сулус» орденынан наҕараадалаабыта, Саха Республикатын бочуоттаах гражданинын үрдүк аатын иҥэрбитэ.

Элбэх национальностаах Россия литературатын биир кырдьаҕас уонна сүдү талааннаах суруйааччыта, общественнай деятелэ Россия суруйааччыларын съезтэригэр Россия суруйааччыларын Үрдүкү Сэбиэтин чилиэнинэн быыбарданара. Кини Саха Республикатын Духовноска академиятын биир актыыбынай чилиэнэ этэ.

«Биһиги бука бары Айылҕа оҕолоробут», – диэн Дмитрий Кононович норуотугар, ыччат дьонугар туһаайан этиилэригэр үгүстүк тоһоҕолоон бэлиэтиирэ. Саха норуота айылҕаны кытта алтыһан, кинини араҥаччылаан ирбэт тоҥ буордаах дойдуга олоҕу сайыннаран кэллэ. Суруйааччы норуот бу бэйэтин кыһалҕалаах, эрэй-муҥ аргыстаах олоҕун историятын умнубатыгар, өбүгэлэрин мындыр өйдөрүн, үтүө майгыларын, ахсаабат дьулуурдарын, дьоҕурдарын өрүүтүн өйдүүрүгэр, онно сүгүрүйэригэр, онтон үөрэнэригэр ыҥырара. Кини «Күн күөрэйиэн иннинэ» диэн драматын геройа, Африка биир биис ууһун баһылыга Лобенкула өлөр-хаалар күнэ тирээбитигэр бар дьонугар туһаайан маннык тыллары этэр: «Бүгүн үгүс дьон өйө-санаата дьалкыйда. Кинилэри абырыыр биир эрэ күүс баар: ол күүс – бар дьон муудараһа, үрдүк өйө… Аан дойдуну Муударас, Үрдүк Өй быыһыахтаах!»